Madencilik
Toprağın kazılarak, mineral ve kayaç elde edilmesine madencilik denir. Kömür, elmas, maden cevheri ya da petrol gibi doğal hammaddelerin yeryüzüne çıkartılması ve işletilmesi ile ilgili metotların tamamını kapsar. Madenciliğin sadece yeraltında yapıldığı düşünülse de, maden her derinlikte bulunabilmektedir.
8862_2Yeryüzünün hemen altında bulunan madenler kömür, alüminyum ve demirdir. Dünyanın en büyük iş ve kazı makinelerinin kullanıldığı bu maden ocaklarından çıkarılan madenler, ekskavatör ve kepçeler yardımıyla, tekerlekli vagonlara yada kamyonlara yüklenir.
Bazı madenler su altında bulunurlar ve bu tür madenciliğe “Ağır Tortu Madenciliği” denir. Örneğin ağır cevherler olarak adlandırılan altın ve elmas bu tür madenciliğe en iyi örneklerdir. Dere ve ırmakların dibine çöken bu cevherleri çıkarmak için yüzer kepçeler kullanılır. Cevheri değeri olmayan maddelerden ayırmak için kullanılan makineler de yüzer kepçelerin üzerine yerleştirilir.
8862_3Altın kimi zaman da toprağın çok derinliklerinde gizlidir. Mesela yerin 3 kilometre altında yer alan Güney Afrika‘daki altın madeni yatakları, dünyanın en derin maden yatakları olarak bilinirler. Bundan dolayı maden tabakasının bulunduğu derinliğe kadar kuyular kazılarak bu kuyulardan tabakaya doğru tüneller açılır. Patlayıcıların da kullanıldığı bu maden yataklarından maden, tekerlekli vagonlara yüklenerek açılan kuyu deliklerinden yukarıya gönderilir. Genelde maden ocaklarının duvarları çökmeye karşı dayanıklıdır. Ancak aksi olduğunda, tünellerin tavanları metal payandalarla desteklenir.
Yumuşak bir maden olan ve makinelerle kesilerek elde edilen kömür ise, ocaklara tüneller açılarak çıkarılır. Donanımı yeterli olmayan ocaklarda kömür, kömürün bulunduğu yerde patlayıcılar kullanılarak ya da elle çalışan havalı matkaplar kullanılarak çıkarılır. Kömür ocaklarının tamamında tavanı desteklemek için hidrolik payandalar kullanılır.
Genel olarak çok derinlerde, bazen bir kayanın, bazen de kaya katmalarındaki yarık ve ya oyukların içinde bulunan petrol ise, sondaj yoluyla elde edilen bir madencilik türüdür. Petrolün olduğu noktaya doğru büyük delik açılır ve yeraltındaki yüksek basınç petrolü yeryüzüne iter. İster karada isterse denizde olsun, petrol yataklarının olduğu her yerde sondaj çalışmaları yapılabilir.
Günümüzde en tehlikeli olan mesleklerin başında madencilik gelmektedir. Maden ocaklarındaki tozlu hava madencilerin ciğerleri için çok tehlikelidir Bunun yanı sıra patlayıcı kullanımının çok büyük kazalara neden olmaktadır. Ocaklarda zehirli gaz kaçakları, yangın, su basması ve göçüklerde ölen insanların sayısı oldukça fazladır.
Sondaj
Çok sığ sondajlar, derinliği 100 metreden daha az olan sondajlardır. Sığ sondajlar, derinliği 100 metre ile 1000 metre arasındaki sondajlar’dır. Derin sondajlar, derinliği 1000-4000 metre arasındaki sondajlar’dır. Çok derin sondajlar ise derinliği 4000 metreden fazla olan sondajlar’dır. Bu tür sondajlarda yerin altından çıkarılacak maddenin, yerin altındaki derinliğine ve çoğunluğuna göre yapılır.
* Delik Çapına Göre Sondaj
Dar çaplı sondajlar, Delik çapı 6 inç=152.4 mm den küçük olan sondajlardır.
Geniş çaplı sondajlar, Delik çapı 6-24 inç arasında olan sondajlardır.
Çok geniş çaplı sondajlar, Delik çapı 24 inçten daha büyük olan sondajlardır.
Bu tür sondaj çeşitliliği, çıkarılacak maddenin yeryüzüne ulaşmasını sağlamak içindir.
* Yerine Göre Sondaj
Yer üstünde yapılan sondajlar. Yeraltında (galeri ve tünellerde ) yapılan sondajlar.
Su üzerinde yapılan sondajlar. Sığ sularda yapılan sondajlar ve Açık denizlerde yapılan sondajlardır.